Yaklaşık iki senedir her akşam, “Yarın sabah erken kalkıp koşuyorum.” diyerek saatimi kuruyorum ve her sabah alarmı kapatıp, işe gitmek için olan ikinci alarma kadar uyumaya devam ediyorum. En sonunda “Bu iş böyle olmayacak.” dedim. İrade konusunda biraz düşünmeye ve çalışmaya karar verdim. İrade ile ilgili okurken şunları buldum;

“İrademi ve öz denetimimi güçlendirerek, dilediğimce hareket edebilme zevkini tattım.” diyor, Nikola Tesla. Tesla’nın iradeyi, “Dilediğimce hareket edebilme” olarak tanımlaması beni çok etkiledi. Daha önce hiç böyle düşünmemiştim. İrade muhteşem bir kabiliyetti, insanın sahip olduğu en büyük güçlerden biriydi aslında.

Sonra; İnsan nasıl olur da, kendinden dolayı dilediğince hareket edemez? diye bir soru geldi aklıma. “Kendi kendinin engeli olmak” çok garip bir durum değil mi? “İstediklerimi yapamıyorum, çünkü bunları yapmama izin vermiyorum.” gibi tuhaf bir durum. Tesla uzun zaman irade ve öz denetim üzerinde çalışmış. Ve sonucunda; “Tutkularımla oyuncak gibi oynayabilir hale geldim, arzularım ve iradem bir oldu.” diyor.

İnsanın kendi isteklerini yerine getirme konusunda zorlanması ne kadar değişik bir ikilem. Bir şeyi isteyen de, istemeyen de aynı kişi. Kendi kendimize kararlar alıp sonra tam tersi doğrultuda hareket ettiğimiz zamanlar oluyor. Başkalarına karşı verdiğimiz sözleri kararlılıkla tutarken, kendimize karşı verdiğimiz sözleri tutma konusunda aynı hassasiyeti gösteremeyebiliyoruz.

Söz vermek aslında geri dönüşsüz bir yoldur. Söz verdiğimizde, geri dönüş ihtimalini ortadan kaldırmış oluruz. Güvenilir, dürüst bir insan olmak için verdiğimiz sözleri tutarız. İnsanların bizim için “Dürüst değil, sözüne güvenilmez” demesini istemeyiz. Peki kendimize bunu demeye neden izin veriyoruz? Bir klonumuz olsa, kendimize verdiğimiz sözleri tutma konusunda bize ne derdi?

Socrates; “En büyük hakimiyet, insanın kendi üzerinde kurduğu hakimiyettir” demiş. İnsan kendi üzerinde nasıl hakimiyet kurar? “Yarın sabah koşmaya başlıyorum.”, “Her akşam düzenli kitap okuyacağım.”, “Artık hayatımdan tatlıyı çıkartıyorum.” gibi çok basit belirli konularda kendimizi yönetememek, hem de çok istediğimiz halde bunu yapamamak, oldukça düşündürücü.

Peki nereden başlamalı? İradeyi yani dilediğince hareket edebilmeyi nasıl sağlamalı? Sanırım öncelikle irade gösterdiğimiz konuları bulup buralardaki ortak deseni görmeliyiz. İrade gösterdiğimiz konularda temelde neye inanıyoruz? Neden önemli bu konularda irade göstermek? Kendimize ne söylüyoruz? Bu iradeyi göstermekteki temel motivasyonumuz ne? İrade gösterdiğimiz durumlarda nasıl davranıyoruz? Nelerden kaçınıyoruz? Kendimize verdiğimiz sözü nasıl hatırlıyoruz? gibi bir çok soru sormalıyız irademizin algoritmasını keşfetmek için.

Daha sonra da kendimize özel bir irade şablonu oluşturmak iyi olabilir. Herhangi bir konuda irade göstermek istediğimizde, tıpkı bir reçete izler gibi bu şablonu takip edebiliriz. Nikola Tesla, “Başlangıçta kararlılığım nisan karları gibi eriyip gidiyordu ama çok geçmeden zayıflığıma karşı zafer kazandım .” diyor. Demek ki kararlılıkla devam etmek gerekiyor, kendimizi yakalayıp yakalayıp yeniden yolda tutmak gerekiyor.

Özgürlüğün tüm insanlar için evrensel bir değer olduğu düşüncesi ile iradeyi güçlendirme ve kararlılık gösterme konusunda herkese motivasyon olması dileğiyle yazımı Maria Ebner Von Eschenbach’ ın şu güzel cümlesi ile bitirmek istiyorum;

“Kendinize hakimiyeti yitirdiğiniz ölçüde, özgürlüğünüzü de yitirirsiniz.”

Sevgiyle Kalın…